Leertheorieën ter ondersteuning bij het trainen van paarden

Het trainen van paarden is niet altijd makkelijk. Net als mensen hebben paarden ieder hun eigen karakter en voorkeuren. Het is dus zeker geen “one size fits all”.  Door inzicht te krijgen in verschillende leertheorieën kun je de aanpak aanpassen aan de individuele behoefte van het paard. Dit zal niet alleen het gedrag van het paard bevorderen, maar ook het mentale en emotionele welzijn. Een mentaal stabiel paard zonder stress is beter in staat om te leren. Hieronder ga ik in op de verschillende leertheorieën en hoe je die kunt integreren in de training.  

Behaviorisme

Behaviorisme richt zich op het aanleren van gedrag door middel van beloningen en straffen. Bij dieren als dolfijnen, honden maar ook paarden is positieve bekrachtiging bijzonder effectief. Positieve bekrachtiging houdt in dat je een paard beloont voor een reactie in de goede richting van jouw vraag. Je bouwt het leerproces op kleine stapjes om je einddoel te bereiken. Vaak wordt deze manier van leren ondersteunt door clickertraining.

Bij clickertraining gebruik je een geluid (bijvoorbeeld een klik met je tong of een kort woord als “ex”) als brugsignaal. Het geluid markeert het moment van het juiste gedrag en fungeert als “brug” op de beloning (meestal iets van voer) dat volgt.

1. Associatie opbouwen: Leer het paard eerst de associatie met het geluid en de beloning voor je om specifiek gedrag vraagt. Dus “klik” en geef de beloning. Na een aantal keer zal het paard door hebben dat de “klik” iets oplevert.
2. Gedrag bekrachtigen: Vervolgens leer je je paard dat het iets moet doen om een klik en beloning te verdienen. Bijvoorbeeld het met de neus aanraken van een target. Raak met de target de neus aan, klik en beloon. Houdt de target langzaam verder van de neus af. Eerst max een cm zodat het paard de target per ongeluk kan aanraken en dan klik en beloon. Uiteindelijk zal het paard de target gaan zoeken om de klik te verdienen.
3. Consistentie: Herhaal deze associatie regelmatig om het gedrag te versterken en verder uit te breiden. Dus niet alleen target aanraken, maar ook volgen. In kleine stapjes wordt de vraag die je aan het paard stelt complexer.

Door consequent te zijn en positieve bekrachtiging te gebruiken, kun je specifiek gedrag aanleren en versterken. Belangrijk is dat je alleen een beloning geeft als er een klik is geweest. Dit voorkomt dat je paard gaat schooien om eten. Immers gedrag dat geen klik oplevert (je zakken onderzoeken op voer), levert ook geen beloning op en zal na een tijdje niet meer herhaalt worden.

Cognitivisme

Cognitivisme is de manier waarop informatie over de wereld binnenkomt en wordt verwerkt. Het legt de nadruk op interne mentale processen zoals geheugen, aandacht, en probleemoplossing. Hoe reageert een paard op informatie van buitenaf. Bij cognitief leren worden er verbanden gelegd. Paarden hebben een enorm goed geheugen en onthouden positieve (en negatieve) ervaringen met bijvoorbeeld bepaalde voorwerpen of handeling.

Het werken met patronen is effectief bij cognitief leren. Het geeft structuur en waardoor een paard makkelijk verbanden legt. Door patronen te herhalen kunnen paarden zich de volgorde van handeling aanleren en herinneren Ook hier werkt positieve bekrachtiging stimulerend.

Een voorbeeld

Wanneer je de hoeven wilt uitkrabben van je paard, kun je dit via een vaste volgorde doen als: linksvoor, linksachter, rechtsachter en rechtsvoor. Wanneer je deze volgorde consequent aanhoudt en het paard regelmatig beloont voor het optillen van de voeten. Ga je merken dat een paard na een tijdje automatisch het gewicht van het volgde been gaat afhalen als je in de buurt komt.

Nadeel is dat je ook negatief gedrag zo aanleert. Stel je komt met voer aan en je paard schopt tegen de deur maar krijgt toch het voer. Na een paar keer heb je het paard een patroon van schoppen tegen de deur aangeleerd. Dus let goed op het gedrag van het paard en jouw reactie erop zodat je niet verkeerde patronen aanleert.

Constructivisme

Constructivisme benadrukt het actieve leerproces waarbij kennis wordt opgebouwd door ervaring en interactie met de omgeving. Bij constructief leren bouwt een paard kennis op door zelf te ontdekken en te experimenteren. Leren vindt plaats door ervaringen en zelf actief te zijn in het leerproces. Het gaat om begrijpen en oplossingen vinden en niet alleen het opvolgen van instructies.

Een voorbeeld hiervan is werken met voerpuzzels zoals een snuffelmat. Plaats kleine voerbeloningen in de mat of tussen voorwerpen. Laat het paard vervolgens zelf de mat onderzoeken en uitvinden hoe hij het voer kan bemachtigen. Door trial en error leert het paard wat wel of niet werkt.

Door een omgeving te creëren die zelf ontdekkend leren bevordert, stimuleer je de nieuwsgierigheid en het probleemoplossend vermogen van paarden. Een paddock paradijs is een voorbeeld van een dergelijke omgeving.

Combineren van de leerstijlen in paardentraining

Het combineren van verschillende leerstijlen kan de training van paarden effectiever en leuker maken. Enkele voorbeelden waarin de stijlen te combineren zijn.

1. Positieve bekrachtiging (Behaviorisme) + zelf ontdekkend leren (Constructivisme)

Gebruik beloningen om gewenst gedrag te stimuleren terwijl je het paard zelf laat ontdekken.

• Introduceer een nieuw object bijvoorbeeld een bal.
• Laat het paard zelf ontdekken en verkennen zonder veel instructies.
• Beloon het paard elke keer dat het interesse toont in de bal ook als het alleen kijken op afstand is. Door intentie tot interactie met de bal via clickertraining en voer te belonen, zal het paard steeds meer interesse in de bal gaan vertonen. Dichterbij komen en uiteindelijk de bal aanraken.

2. Observerend leren (Cognitivisme) + Positieve bekrachtiging (Behaviorisme)

Laat een paard leren door naar andere paarden te kijken en beloon het wanneer het probeert te doen wat het gezien heeft.

• Laat een onervaren paard toekijken terwijl een ervaren paard een taak uitvoert, zoals over een zeil lopen.
• Geef het onervaren paard de kans om de taak zelf te proberen door het achter het andere paard aan te laten lopen.
• Forceer niet, laat het paard in eigen tempo ontdekken en laat het ervaren paard regelmatig in rust de handeling herhalen.
• Beloon het onervaren paard elke keer dat het een poging doet of de taak succesvol uitvoert. Klik en beloon als het paard aan het zeil ruikt. Klik en beloon als het paard 1 voet op het zeil zet etc.

3. Contextuele training (Constructivisme) + inzichtelijk leren (Cognitivisme)

Dit houdt in dat je het paard leert in verschillende omgevingen en situaties dezelfde vaardigheden uit te voeren. De vaardigheid staat dus los van de specifieke omgeving of situatie.

Ook hier weer een voorbeeld met het geven van hoeven.

• Begin met het trainen in een vertrouwde omgeving, bijvoorbeeld de stal
• Vraag het paard zijn hoef te geven en gebruik positieve bekrachtiging als het de hoef geeft.
• Wanneer dat goed gaat, kun je het geven van hoeven verplaatsen naar andere locaties zoals de bak, de poetsplaats of buiten het eigen terrein.
• Het paard leert dat bij dezelfde vraag ongeacht de omgeving hetzelfde antwoord (het geven van de hoef) verwacht wordt.
• De complexiteit kun je ook verhogen door je paard de hoeven te vragen terwijl het op een helling staat of op een zachte ondergrond. Dit stimuleert het eigen probleemoplossend vermogen als het gaat om het behouden van de balans met 1 hoef van de grond.
• Zorg ervoor dat het paard wel ontspannen blijft. Merk je spanning bij je paard in een andere omgeving of met een andere ondergrond, doe dan een stapje terug naar een omgeving of ondergrond waar je paard nog we ontspannen is. Doe je dit niet dan kan het paard negatieve associaties met het gevraagde ontwikkelen en het ook in vertrouwede omgevingen niet meer willen uitvoeren.

Conclusie

Het combineren van leertheorieën als behaviorisme, cognitivisme en constructivisme in paardentraining biedt een holistische aanpak. Dit stimuleert het leervermogen en houdt rekening met de mentale en emotionele beleving van het paard. Door gebruik te maken van positieve bekrachtiging, observerend en zelf ontdekkend leren, creëer je een stimulerende leeromgeving voor je paard. Deze gecombineerde aanpak zorgt ervoor dat paarden niet alleen nieuwe vaardigheden leren, maar ook gemotiveerd blijven om nieuwe dingen te leren. Daarnaast komen ze zelf ook met nieuwe initiatieven en vaardigheden op zaken die ze al geleerd hebben. Dit draagt bij aan jullie onderlinge connectie, samenwerking en meer plezier met het trainen.

Dit artikel werd geschreven door Berith de Rouw van Playful Horsemanship: Bij Playful Horsemanship help ik ruiters om een sterke band met hun paarden op te bouwen door speelse en vriendelijke grondwerkoefeningen. Ik bied verschillende lessen aan, zoals grondwerk, lessen onder het zadel voor angstige ruiters, en lessen in mijn trailtuin thuis. Of je nu bang bent om te rijden, te groot voor je paard bent, je een jong danwel oud paard hebt, of gewoon wat anders wilt proberen met je paard, mijn lessen en cursussen- zowel online als op locatie- zijn er om jullie band en samenwerking te verbeteren. Kom meer te weten en ervaar hoe leuk trainen kan zijn. Bezoek www.playfulhorsemanship.nl voor meer informatie!